فرش ترانسیلوانیا
موقعیت جغرافیایی ترانسیلوانیا
ترانسیلوانیا، منطقه‌ای تاریخی در شرق اروپا، پیش از جنگ جهانی اول بخشی از امپراتوری اتریش-مجارستان بود و در اوایل قرن بیستم به رومانی پیوست. این سرزمین از شمال و شرق به کوه‌های کارپات، از جنوب به رشته‌کوه‌های آلپ ترانسیلوانیا و از غرب به کوه‌های بیهور محدود می‌شد.
تاریخچه ترانسیلوانیا
اولین مهاجران این منطقه ژرمن‌هایی بودند که به دعوت حاکمان مجار وارد ترانسیلوانیا شدند. هدف از این مهاجرت، تقویت اقتصاد و بازسازی دفاعی پس از تهاجم مغول‌ها در قرن سیزدهم بود. این ژرمن‌ها که در میان مردم محلی با نام *ساکسون‌ها* شناخته می‌شدند، شهرهایی ساختند که کلیساهای گوتیک در مرکز آن‌ها قرار داشت.
با گذشت زمان و در پی تغییر مذهب ساکسون‌ها به پروتستان در قرن شانزدهم، کلیساهای کاتولیک خالی شدند و فضا برای استفاده از ایده‌های تزئینی جدید باز شد.
پس از فتح مجارستان توسط عثمانی‌ها، ترانسیلوانیا به دولت خودمختار خراج‌گزار تبدیل شد. این ارتباط باعث شد تجارت قالی‌های عثمانی در اروپا گسترش یابد. ساکسون‌های ثروتمند این قالی‌ها را برای تزیین کلیساها و منازل خود خریداری می‌کردند.
*بیشتر بخوانید: فرش قدیمی
سنت وقف فرش
ساکسون‌ها قالی‌های عثمانی را به کلیساها هدیه می‌کردند و این رسم شباهت زیادی به سنت وقف فرش دستباف در مساجد اسلامی داشت. در نتیجه، مجموعه بزرگی از قالی‌های ارزشمند در کلیساهای این منطقه جمع‌آوری شد. کلیسای سیاه و موزه‌های متعدد در ترانسیلوانیا امروزه میزبان این مجموعه‌ها هستند که از نظر تعداد حتی از موزه‌های ترکیه نیز فراتر رفته است. این قالی‌ها در سال ۱۸۹۸ دسته‌بندی و تاریخ‌گذاری شدند و به نام «فرش‌های ترانسیلوانیا» شناخته می‌شوند.
*بیشتر بخوانید: فرش دستباف قم
مواد اولیه فرش ترانسیلوانیا
این قالی‌ها با استفاده از تکنیک بافت آناتولی تولید شده و خامه و چله آن‌ها از جنس پشم است. در نمونه‌های موجود، شیرازه‌دوزی هم‌زمان با بافت انجام می‌شده و جنس آن معمولاً با خامه زمینه فرش یکسان بوده است.
ویژگی‌های ظاهری فرش ترانسیلوانیا
فرش‌های ترانسیلوانیا معمولاً دارای طرح‌هایی با طاق‌های تکی یا دوتایی در قالب جانمازی هستند. اندازه آن‌ها کوچک بوده و ویژگی‌های ساختاری یکسانی دارند. حاشیه اصلی بین دو حاشیه باریک قرار گرفته و تزئینات متن، حاشیه و اسپندرال‌ها شامل نقوش هندسی و گیاهی است.
*بیشتر بخوانید: فرش مشهد
طرح و نقش فرش ترانسیلوانیا
این فرش‌ها اغلب دارای طرح‌های محرابی ساده و تک‌رنگ هستند. در برخی نمونه‌ها عناصر تزئینی مانند قندیل، ستون، گلدان، برگ مو و گل سرخ دیده می‌شود. در طراحی متن قالی‌ها، کتیبه‌هایی با آیاتی از قرآن وجود دارد که به آن *الینیک* می‌گویند. این قسمت از طراحی یادآور معماری مساجد است.
محرابی‌های دوطرفه که تحت تأثیر هنر ایران و مصر بوده‌اند، در سده‌های ۱۶ و ۱۷ بافته شده‌اند. در برخی نمونه‌ها مدالیون مرکزی به چشم می‌خورد که شباهت زیادی به قالی‌های اوشاک دارد.
رنگ‌بندی فرش ترانسیلوانیا
رنگ‌های به‌کاررفته در این قالی‌ها محدود ولی درخشان هستند. رنگ‌های غالب شامل قهوه‌ای، قرمز، اکر، سفید عاجی، آبی و سبز است. زمینه معمولاً قرمز یا اکر اشباع شده و طرح‌ها ساده و چشم‌نواز هستند.
ارتباط فرهنگی فرش ترانسیلوانیا
قالی‌های ترانسیلوانیا به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از فرش‌های شرقی، تلفیقی از هنر و فرهنگ غنی شرق و غرب را به نمایش می‌گذارند. این فرش‌ها نه‌تنها از نظر هنری و تاریخی اهمیت دارند، بلکه به‌عنوان یادگاری از تعامل فرهنگی میان امپراتوری عثمانی و اروپا بسیار ارزشمند هستند.
نتیجه‌گیری
فرش‌های ترانسیلوانیا به‌دلیل کیفیت بافت، زیبایی طرح‌ها و پیشینه فرهنگی، به‌عنوان گنجینه‌ای ارزشمند شناخته می‌شوند. این آثار هنری نه‌تنها نمادی از تاریخچه تجارت و تبادلات فرهنگی هستند، بلکه همچنان در کلیساها و موزه‌های اروپایی به‌عنوان میراثی جاودان باقی مانده‌اند.
